Izbornik
Izbornik
Zbirka poezije Put u vatru, u organizaciji Književne zajednice „Vladimir Mijušković” iz Nikšića, promovisana je nedavno u Sremskim Karlovcima, u Vili Prezident. Reč je o izuzetnom pesničkom oblikovanju istorijske činjenice o masovnom zločinu nad narodom u Pivskim Dolima koji se zbio 7. juna 1943. godine kada je nacistička jedinica „Princ Eugen” za samo jedan sat ubila više od 522 odraslih i 109 dece. Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve je 2017. godine kanonizovao žrtve zločina u Pivi i uvrstio ih u diptih svetih.
O ovoj dragocenoj knjizi govorili su književni kritičari: dr Dragana Litričin Dunić, dr Radoje Femić i mr Milena Kulić. Poeziju je čitala Nina Martinović Armbruster.
„Spasoje Bajović, istaknuti pesnik, ispisao je svojevrsni pesnički molitvenik koji nas, na prvom mestu, podseća na neophodnost negovanja kulture sećanja i na traženje večnih istina o smislu čovekovog postojanja i stradanja, na izvoru – u veri. Upravo taj nepresušni izvor je poetsko uporište Spasoja Bajovića kada opisuje neke svetle grobove, kada kazuje o stradanju nedužnog naroda u Drugom svetskom ratu, kada pronosi potresno svedočanstvo o genocidu, o našim svetim mučenicima – stihovima od kojih je svaki kao jedna okamenjena suza. Od tih stihova, okamenjenih suza, nastala je ova lirska brojanica, pesnička zbirka Put u vatru.
Jezik poezije je nadmoćan, stoga, iako živimo u vremenu kada su ugrožene temeljne vrednosti naše civilizacije, ova knjiga će čitaocu i za 100 godina umeti da dočara svetu priču o stradanju, čestitosti i dostojanstvu jednog naroda.
„Dječja ogledala / sveto nadahnuće” veli Spasoje Bajović, a pesmu Pivska Dola započinje stihovima: Na zvjezdanom groblju / gdje se dah smrzava / Sveti Vasilije/ jauk osveštava.
Pesnička tvorevina Spasoja Bajovića, nastala iz jezgra bola i jauka, očaja i vere, erudicije i beznađa, postala je duhovni spomenik” – ističe dr Dragana Litričin Dunić.
„Pjesničkom knjigom Put u vatru Spasoje Bajović je kreirao istinski lirski mozaik bola, služeći svojevrsni rekvijem stradalnicima iz Pivskih Dola, koji su 1943. godine pobijeni od pripadnika zloglasne nacističke divizije „Princ Eugen” i njihovih domaćih pomagača. Simbol vatre, naglašen u naslovu pjesničke knjige, razvijen je mimo stereotipne simbolike oivičene prometejskim arhetipom. Intenzitet dočarane patnje sugerisan je metaforom puta, jer je put u vatru konotiran dvosmisleno – kao put u smrt, ali i kao put oslobađanja, put ka nebesima.
U žanrovskom smislu, riječ je o poemi čiji konstitutivni pjesnički elementi učestvuju u formiranju jedinstvene slike svijeta – slike koja odiše gorčinom i bezglasnim krikom nad sudbinom stotina nevino pobijenih Pivljana. Koncentrisane oko četiri pjesnička ciklusa – Put u vatru, Jauk sunca, Suze bezdanice i Varnice u tami – pjesme dosljedno njeguju elegičnu intonaciju koja se katkad pretvara u vapaj. Himničnu svečanost Bajovićeve poezije obezbjeđuje uzvišeni molitveno-ispovijedni ton kojim se ova nepojamna tragedija transponuje po načelima lirskog iskaza. Put u vatru nije, za razliku od najvećeg broja tematski srodnih tekstova, osjenčen diskretnim istorijskim didaktizmom. Naprotiv, lirski glas uzima na sebe breme suočenja s otvorenim i nikad zacijeljenim ranama, dajući im profil konkretnih, imenovanih ljudskih sudbina.
Učesnici na promociji zbirke, 18.11.2023, Sremski Karlovci
Prva pjesnička cjelina – Put u vatru – po kojoj je imenovana i cijela knjiga pjesama, predstvlja lirsku rekapitulaciju herojske drame Jaglike Adžić, koja je odvažnošću skoka u vratu izabrala samouništenje i put u vječnost. Iz te vatre izvajan je njen svetački oreol, koji simboliku svjetlosnog principa preinačuje, poništavajući značaj ovozemaljske vatre u odnosu na moćnu božansku svjetlost, čiji snopovi ukrašavaju i izdvajaju lik mučenice. Pjesnička slika kojom se stradanje konotira kao vjenčanje s carstvom ognja ima nesumnjivu antologijsku snagu: Jaglika se ote / Požudi zlih sjena, / da u carstvu ognja / bude isprošena. // Zlatnu smrt izabra, / zorom odjevena, / plavetnilom blista / suza vanvremena. – zapisao je dr Radoje Femić.
„Ovaj prvi ciklus posvećen je upravo Jagliki Adžić, devojčici koja je svesno izabrala između života bez dostojanstva i smrti. Ona postaje zvezda i pridružuje se večnosti…
Sudbina ljudi sa prostora Pive i duboka molitva za njihovo spasenje na onom svetu, kod Spasoja Bajovića izjednačava se sa molitvom Isusu Hristu za spasenje naših duša” – naglasila je mr Milena Kulić.
Deo memorijalnog
spomenika u Dolima
Spasoje Bajović potiče sa Bezuja iz Pive. Po struci je profesor književnosti. Gotovo čitav radni vek proveo je na poslovima bibliotekarstva. Nikšić i Piva su mu pomogli da duhovno uobliči svoje ideje, da se snađe u prostoru i vremenu, da uspostavi veze između prolaznog i neprolaznog, između delova i celine. Objavio je šest zbirki poezije: Jabuke od kamena (Pobjeda, Titograd 1982), Gorostasna žeđ (NIO Univerzitetska riječ, Nikšić i Književna zajednica Novi Sad 1988), Konopac od vjetra (ITP Unireks, Nikšić 1994), Nevjerni sjaj (Nikšićke novine i Obodsko slovo, Rijeka Crnojevića 1999), Prsten magle (Unireks, Podgorica 2014) i Put u vatru (Opština Plužine i KZ „Vladimir Mijušković” Nikšić 2022).
Pored poezije piše književne eseje i kritiku. Priređivač je antologije Olujna polja poezije, zajedno sa Jovanom Draškovićem, sa prevodom na engleski jezik. Poezija mu je prevedena na nekoliko evropskih jezika. Dobitnik je više značajnih književnih nagrada i priznanja. Njegova poezija je zastupljena u italijanskom književnom časopisu „Kako mirišu lipe”, u prevodu Desanke Jauković. Zastupljen je u Leksikonu pisaca srpske književnosti u izdanju Matice srpske, kao i u brojnim antologijama. Član je udruženja književnika Crne Gore i predsednik jedne od najvećih i najstarijih književnih zajednica u Crnoj Gori – „Vladimir Mijušković”, navedeno je u biografiji Spasoja Bajovića.
Spasoje Bajović, književnik
Vilo, crna drŷgo,
ko zaključa dugu,
ko satrije pjesme
u Brezanskom lugu?!
U njedrima Pive
rane bez lijeka,
pustoš u čovjeku,
pustoš van čovjeka.
Uvrh Crne ljuti,
pod krilom leptira,
mrtva Jela doji
sina Budimira.
Bukovac u bronzi,
jasika i jova,
Milikine njive
pritisnula zova.
Ko je onaj starac
što priziva svece,
što grli kamenje
mjesto svoje djece?
Slijepi Gavrilo
iz sela Bukovca,
ne viđe ubicu,
ali viđe Tvorca.
Na Ilinom brdu
kula smrti raste,
na njoj zaklan dječak
zagledan u laste
U bezdanu sviću
Suknovića glave,
za trpezom strave
krsnu slavu slave!
U Crkvičkom Polju,
blizu Saše gore,
zemaljska siročad
mrtvu majku dvore.
Karakazan krvi
u Stabnima ključa,
to vječnost bez krova
u tmini klobuča.
Usamljena sjajka
Nebesa kuraži,
to Sofija Kandić
svoga brata traži.
