Izbornik
Izbornik
Manastir Vraćevšnica, sa crkvom posvećenom Svetom Đorđu, nalazi se na južnim padinama Rudnika. Zadužbina je jednog od najuglednijih ljudi toga doba u Srbiji, velikog čelnika Radiča. Na portretu, koji je na osnovu starog predloška naslikan 1737. godine, vidimo Svetog Đorđa, patrona hrama, kako privodi ktitora, koji Hristu na prestolu nosi model svoje zadužbine i osnivačku povelju.
Za razliku od ostalih velmoža ovoga kraja o Radiču znamo više. Prezime mu je bilo Postupović, a u istorijskim izvorima se pominje kao čelnik i veliki čelnik u doba vladavine decpota Stefana Lazarevića i despota Đurđa Brankovića. Uživao je značajne feudalne posede u Srbiji. Javlja se i kao ktitor manastira na Svetoj gori. U narodnoj tradiciji je upamćen kao Oblačić Rade, a život je završio kao monah Roman u manastiru Kastamonitu na Svetoj gori.
Manastir Vraćevšnica pominje se prvi put u povelji iz 1428/1429. godine, kojom je despot Đurađ Branković potvrdio dobra i baštine velikog čelnika Radiča.
Manastir je teško postradao u talasu turske najezde. Gotovo da o njemu nema vesti čitavo stoleće. Iz turskih popisa Smederevskog sandžaka prve polovine XVI veka se vidi da je bio napušten. Obnova je usledila u vreme posle restauracije Pećke patrijaršije, kada je došlo do zapaženog oživljavanja duhovnih, kulturnih i umetničkih aktivnosti i tradicija obnavljanja većeg broja crkava i manastira. Crkva je obnovljena i nanovo živopisana pre 1579. godine zaslugom rudničkog mitropolita Diomidija.
Monaški život u manastiru nastavljen je i u XVII veku. Manastir je teško stradao na početku Bečkog rata, da bi ga u vreme Velike seobe monasi napustili. U vreme austrijske vlasti (1717−1739) nastale su povoljnije prilike za razvoj duhovnog života, kada dolazi do oživljavanja starih tradicija. Pred kraj austrijske vlasti, 1737. godine, u vreme igumana Mihaila, a po odobrenju valjevskog episkopa Dositeja Nikolajevića, manastir je doživeo najveću obnovu. Crkva je popravljena, a preko starih oštećenih fresaka naslikane su nove. Po zaključenju Beogradskog mira, monasi ponovo beže i utočište nalaze u fruškogorskim manastirima.
Na Veliku Gospojinu 1812. godine u manastiru je po Karađorđevom pozivu održana skupština narodnih starešina, na kojoj su pročitane odredbe Bukureškog mirovnog ugovora između Rusije i Turske. Odredbe su imale presudnu ulogu u sudbini srpske države Prvog srpskog ustanka.
Po slomu Prvog srpskog ustanka 1813. godine, narodni vojvoda rudničke nahije, Miloš Obrenović, preselio se sa porodicom iz sela Brusnice u Gornju Crnuću i na manastirskoj zemlji podigao kuću. Po završetku Drugog srpskog ustanka u manastiru je održana još jedna narodna skupština, na Đurđevdan 1818. godine. Na njoj je doneta odluka o proglašenju Kragujevca za prestonicu Srbije.
Manastir je tokom XIX veka izuzetno posećivan od strane istraživača i ljubitelja srpskih starina, koji su o njemu ostavili značajna zapažanja: Joakim Vujić, Oto Dubislav Pirh, Josif Veselić, Milan Milićević, Feliks Kanic, Mihailo Valtrović i Dragutin Milutinović.
Konaci
Ulazna kapija sa pogledom na konak Vikentija Krasojevića
Konaci
Arhitektura manastirskog kompleksa
Crkva Svetog Đorđa ima oblik jednobrodne građevine i u koncepciji osnove ima tri neophodna dela: oltar, naos i pripratu. Ako posmatramo jednobrodnu osnovu i kamenom obrađene fasade Vraćevšnice uočavamo da ktitor svoju zadužbinu nije podigao u stilu kićenih moravskih trikonhosa (Ravanica, Lazarica, Ljubostinja, Kalenić), već su mu uzor bile kamenom obrađene fasade Resave, mauzoleja despota Stefana Lazarevića.
Manastirski kompleks Vraćevšnice sadržajno spada u naše najlepše i znajčajne manastirske celine. Južno od crkve nalazi se takozvani konak Radiča Postupovića. Podignut je 1834. godine na temeljima starije građevine. Severno od crkve nalazi se lep dvospratni konak koga je u spomen svoje majke Višnje podigao knez Miloš Obrenović 1825. godine. Po Feliksu Kanicu, ovaj konak sagrađen je po ugledu na Milošev konak u Kragujevcu. Jugozapadno od crkve, do starog konaka, trudom igumana Vikentija Krasojevića, između 1868. i 1870. godine, sagrađen je konak na sprat sa velikim zvonikom koji dominira čitavim manastirskim kompleksom.
Živopis
Prvobitne freske u crkvi Svetog Đorđa potiču iz 1431. godine, kako saznajemo iz završnog dela manastirske povelje, zaklonjene su danas mlađim slojem živopisa. Zna se da je crkva po drugi put ukrašena freskama 1579. godine pri obnovi crkve u vreme mitropolita Diomidija. Sadašnji živopis izveden je 1737. godine, kako saznajemo iz dobro očuvanog natpisa na severoistočnom uglu priprate. U njemu stoji da su freske slikane: „…va vremja cesara Karla Šestago, pri blažejšenjemu patrijarhu Arseniju Jovanoviću, trudom iždivenijem igumana jeromonaha Mihaila. I ponovi i potpisa vasu cerkov s bratjami, meseca avgusta 28 v leto 1737. Andrej Zograf Andreović. Pomeni gospodi zografi prvu Nedeljko, Nikola, George, Filip Andreović Šerban”.
Ikonostas
Od prvobitnog ikonostasa ništa nije sačuvano. Njegovo mesto zauzima sadašnji, koji ni u hronološkom, ni u stilskom pogledu ne predstavlja jedinstvenu celinu. Sastoji se od oltarske pregrade, koja je delimično duborezana, a delimično slikarski dekorisana. Ona nosi 29 tradicionalno raspoređenih ikona. Drugu slikarsku celinu predstavlja dvodelna ploča u nižem redu sa Deizisom, koju čine dopojasna poprsja Bogorodice, Hrista, Jovana Krstittelja i 12 apostola. Treću celinu čine četiri prestone ikone predstavljene u zoni iznad deizisne ploče: Sv. Nikola, Bogorodica, Hristos i Sv. Jovan Preteča. Prema očuvanim zapisima na njima naslikane su 1824. godine rukom nama nepoznatog majstora, po narudžbini kneza Miloša.
Riznica i biblioteka
Brojna pustošenja i paljevine manastira u prošlosti uništile su dragocenosti kojima ga je prvobitno bio snabdeo ktitor. Današnja manastirska biblioteka sadrži 94 bogoslužbene knjige, štampane u periodu od XVII do XIX veka. Zbirka preostalih dragocenosti smeštena je i muzejski prezentovana u novoj zgradi, na zapadnoj strani manastirskog kompleksa. Ona sadrži: slike, ikone, tekstilne i metalne predmete, nameštaj i istorijska dokumenta.
Predrag Toroman, profesor istorije
Ogledalo i konzola, album sa fotografijama i srebrni poslužavnik kraljice Natalije
Krevet Miloša Obrenovća, tepih kneginje Ljubice, jastuci kraljice Drage
Reprezentativan salon kralja Aleksandra Obrenovića, izrađen u Parizu, u radionici Viktora Aimonea 1900. godine po njegovoj porudžbini
Predrag Toroman je rođen je 1964. godine u Pljevljima. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu, odsek za istoriju. Zaposlen je u OŠ „Sveti Sava”, Toponica, čiji je bio direktor dva mandata.
