Izbornik
Izbornik
Odmah po dizanju Miloševog ustanka, počinju da se otvaraju prve škole u Srbiji. godine 1818. u centralnom delu Srbije, sa radom počinju dve škole, u Borču i Čestinu.
Prva boračka škola bila je smeštena sa leve strane prilaza crkvi, u boračkoj porti (njeni temelji su i danas vidljivi), ali se odmah po otpočinjanju sa radom zapalila i izgorela. Borčani podižu drugu školu, takođe u porti boračke crkve, koja sa radom počinje 1821. godine, pa se to i uzima kao početak rada škole. Zabeleženo je da je među prvim đacima bio i Sreten Žujović iz obližnjeg sela Potočani (koje danas ne postoji), a koji će kasnije biti sekretar kod kneza Miloša. Škola je uspešno radila tokom 19. veka i bila jedina obrazovna ustanova u ovom delu Gruže.
Zbog dotrajalosti i oronulosti zgrade školska revizija 1880. godine zatvara školu i zabranjuje njen dalji rad, jer je bila nebezbedna za učenike. Poslednji učitelj u staroj školi te 1880. godine bio je Teodor Marić (čukundeda autora teksta i sadašnjeg učitelja škole u Borču).
Posle zatvaranja stare škole kreću rasprave i pripreme za podizanje nove. Okolna sela Bečevica, Toponica, Kusovac, Radmilovići, Pretoke i Bumbarevo Brdo žele da se uključe u izgradnju. Dolazi do problema u određivanju lokacije za podizanje nove škole. Ostala sela želela su da se škola podigne na tromeđi Borča, Radmilovića i Pretoka na mestu zvanom Glibavac, dok se Borčani nisu slagali sa tim. Pošto su rasprave trajale tri godine, jer Borčani nikako nisu pristajali da se škola izmesti iz Borča, predstavnici ostalih sela žalili su se Ministarstvu prosvete. Saznavši za dolazak školske revizije, tadašnji predsednik Opštine boračke Milutin Božović okuplja meštane Borča i na placu koji poklanja Sreten Mišković, za noć kopaju temelje nove škole. Školska revizija stigavši, konstatuje da su radovi na školi već otpočeli i prihvata da se gradi na mestu gde je započeto. Meštani pomenutih sela na kraju prihvataju tu odluku i uključuju se u njenu izgradnju.
Jedina slika stare škole snimljena 1911. godine pre njenog urušavanja
Radove je izvodio inženjer Milan Čopica iz Gornjeg Milanovca sa svojih 40 radnika. O kakvom grandioznom poduhvatu za ono vreme se radi govore nekoliko podataka:
Nova škola počinje sa radom u septembru 1885. godine. Bila je to velelepna građevina sa četiri učionice i dva stana. Prilikom otvaranja organizovana je velika proslava uz učešće građana svih sedam sela koji su je izgradili. Na svečanost je došao i Živko Karabiberović, kao i narodni poslanik za Gružu Todor Tucaković iz Čestina. Na proslavi je govorio i prvi učitelj nove škole Vladimir Karić.
Škola neprekidno radi od 1885. godine. Najveći broj đaka imala je 1912. godine. Pohađalo ju je 420 učenika. U tom periodu imala je i internat gde su boravila deca iz udaljenijih sela.
U svom neprekidnom trajanju, do danas, bila je centar zbivanja u selu. Pomenimo neke od zanimljivosti iz njenog postojanja koje se proteglo kroz tri veka. Za vreme okupacije tokom Prvog svetskog rata 1916. godine u njoj je bio smešten austrougarski štab. Tom prilikom okupatorski vojnici grejali su se tako što su peći ložili knjigama iz veoma bogate školske biblioteke. Prilikom napuštanja hteli su da je zapale, ali je to sprečio austrougarski oficir koji je poticao iz mesta u Austriji u kome je bila identična škola kao što je ova (inače projekat za školu uradio je austrougarski arhitekta po čijem projektu je urađena škola u mestu ovog oficira). Krajem novembra 1941. u školi je kratko bila smeštena partizanska bolnica i radionica za opravku oružja.
Posle Drugog svetskog rata, pored osnovne delatnosti, škola je radila i na opismenjavanju nepismenih građana i bila nosilac kulturno-zabavnog života sela, a učitelji su bili nosioci svih tih aktivnosti.
Ulaz u školu
Današnji izgled škole
Učitelji koji su radili u novoj školi od 1885. godine: Vladimir Karić iz Guncata, Voja Miloradović iz Knića, Joksim Vasović-Kolaković iz Borča, Isidor i Natalija Stamenković, Adam Aćimović iz Gruže, Dragoslav Milićević, Radovan Mićić- Tatić iz Borča, Milan i Milka Đekić iz Bara, Ostoja Marković iz Borča, Todor Nenadić- Loćenac, Isak i Mara Dimović od Bitolja, Rajka Dimić, Vera Jakovljević, Olga Gavrilović, Zora Šaranović, Lucijana od Subotice, Momir Jovanović iz Bečevice, Dušan i Mara Mihajlović iz Beograda, Ljubinko Božović iz Borča, Vera Stevanović, Đoka Anokić od Aleksinca, Radisav i Sava Radenović iz Guncata, Radiša i Darinka Miloradović iz Knića, Momir Bataveljić iz Grbica, Miloljub Ignjatović iz Zabojnice, Radmila Gajović iz Toponice, Milijana Janković iz Toponice, Milena Blagojević iz Toponice, Jasmina Marić, Snežana Đorđević iz Pretoka, Jasmina Popadić iz Dragobraće, Dragana Tešić iz Toponice, Danijela Nikolić iz Bečevice, Dušica Zuber iz Vlakče, Jasna Todorović iz Vučkovice i Goran Marić iz Borča (koji i danas radi u školi, počev od 1993. godine).
Učitelji koji su radili u novoj školi od 1885. godine: Vladimir Karić iz Guncata, Voja Miloradović iz Knića, Joksim Vasović-Kolaković iz Borča, Isidor i Natalija Stamenković, Adam Aćimović iz Gruže, Dragoslav Milićević, Radovan Mićić- Tatić iz Borča, Milan i Milka Đekić iz Bara, Ostoja Marković iz Borča, Todor Nenadić- Loćenac, Isak i Mara Dimović od Bitolja, Rajka Dimić, Vera Jakovljević, Olga Gavrilović, Zora Šaranović, Lucijana od Subotice, Momir Jovanović iz Bečevice, Dušan i Mara Mihajlović iz Beograda, Ljubinko Božović iz Borča, Vera Stevanović, Đoka Anokić od Aleksinca, Radisav i Sava Radenović iz Guncata, Radiša i Darinka Miloradović iz Knića, Momir Bataveljić iz Grbica, Miloljub Ignjatović iz Zabojnice, Radmila Gajović iz Toponice, Milijana Janković iz Toponice, Milena Blagojević iz Toponice, Jasmina Marić, Snežana Đorđević iz Pretoka, Jasmina Popadić iz Dragobraće, Dragana Tešić iz Toponice, Danijela Nikolić iz Bečevice, Dušica Zuber iz Vlakče, Jasna Todorović iz Vučkovice i Goran Marić iz Borča (koji i danas radi u školi, počev od 1993. godine).
Goran Marić,
učitelj iz Borča
Standardni književni jezik je jezik kojim se govori i piše u školi, u administraciji, u sredstvima masovne komunikacije. U odnosu na taj opšti i strogo normiran jezik, u različitim krajevima postoje uvek manje ili veće nepravilnosti u govoru. Tako i u gružanskom kraju. Uz tog razloga, naziv sela Borač pisaćemo onako kako ga meštani i ceo gružanski kraj upotrebljavaju od nastanka, iako nije po standardima književnog jezika.
